De menselijkheid zien in het gezicht van je vijand

De wereld lijkt in brand te staan. Je gevoelens van machteloosheid en boosheid zijn vlak onder de oppervlakte aanwezig. Logisch, de problemen zijn veel en complex. En je verbaast je over de ‘barbaarsheid’ van de mens. Je gruwelt van wat je ziet en het beangstigt je waar de mens toe in staat is. En de eerste, noem het ‘primitieve’ reactie is dat degene die zich barbaars gedraagt met gelijke munt moet worden terugbetaald. Oog om oog, tand om tand. Met man en macht en met geheel nieuwe ‘bondgenootschappen’ zetten we ons in om het kwaad met een grote K te verdelgen. Misschien biedt dit op de korte termijn soelaas. Mogelijk vermindert het tijdelijk onze gevoelens van onmacht, onzekerheid en angst. De vraag is of dit – op de langere termijn – de juiste weg is. Brengt wapengekletter een verandering in de harten en hoofden van de ‘barbaren’? Dat zal toch op zijn minst nodig zijn om hun denken en doen te veranderen. Of wordt bij hen de haat nog meer gevoed en raken ze hierdoor nog meer los van de ‘beschaafde’ wereld? De tijd zal het leren. Voor je het weet ligt de aandacht bij de barbaarse medemens en zijn verschrikkelijke daden. Voor je het weet ‘ontmenselijk’ je degene die je angst voedt. Dat is wat er altijd gebeurt met ‘vijanden’, daar maak je in je hoofd onmensen van. Dat is wel zo handig. Door de ander te ontmenselijken zorg je ervoor dat je hem/haar letterlijk en figuurlijk op een afstand kunt houden. Maar juist door de ander voor wie je zo bang bent te isoleren – en dat doe je onder meer door hem/haar te ontmenselijken – kan de ander zich ontwikkelen als een lopende ’tijdbom’. Onderlinge verbondenheid en gebondenheid herkennen en erkennen is noodzakelijk, wil je als individu of als groep enige invloed uitoefenen op de dingen die in de wereld aan de gang zijn. En dat is niet een ver-van-mijn-bed-show. Dit is elke dag in elke context aan de orde. In allerlei alledaagse situaties kun je er een handje van hebben om de ander te ontmenselijken. Er zijn zeer persoonlijke vragen aan de orde. Wat kan ik doen om verdere escalatie waar dan ook te voorkomen? Hoe kan ik het mens-zijn in de ander blijven zien, terwijl ik hem/haar misschien haat? Wat kan ik betekenen voor die ander? Hoe kan ik dienstbaar zijn in deze situatie?